Wirus RS groźny dla niemowląt

Agnieszka Gotówka

25 września 2024

Jest 4-krotnie bardziej zakaźny niż grypa, a im młodsze dziecko ma z nim kontakt, tym jest groźniejszy. Mowa o wirusie RS (respiratory syncytial virus, RSV), który budzi spory niepokój w rodzicach noworodków i niemowląt. Dlaczego wirus RS jest groźny dla najmłodszych dzieci? I jak możemy je ochronić przed tym groźnym patogenem?

Co to jest wirus RS?

Po raz pierwszy wirus RS został zidentyfikowany przez dr. J. A. Morrisa w 1956 roku, podczas wybuchu epidemii nieżytu górnych dróg oddechowych w kolonii szympansów [1]. Od tego momentu naukowcy sprawdzali, z jakim patogenem mają do czynienia.

Zidentyfikowano go jako syncytialny wirus oddechowy (respiratory syncytial virus – RSV) należący do grupy pneumowirusów. Wyodrębniono dwa jego typy: A i B, które mogą współwystępować w danym sezonie epidemicznym (od października do kwietnia) i na danym obszarze geograficznym (przy czym zakażenia, za które odpowiada podtyp A, są częstsze i mają cięższy przebieg) [1, 3].

Szybko okazało się również, że wirus RS bardzo łatwo się rozprzestrzenia – 1 osoba zakażona może zakazić 4 zdrowe osoby z bliskiego otoczenia [2]. Odbywa się to drogą kropelkową lub kontaktową (z wydzielinami z układu oddechowego osoby zakażonej). Wirus do organizmu może wniknąć nie tylko przez nos i gardło, ale też spojówki.

Wirus RS jest bardzo powszechny. Szacuje się, że jest przyczyną 70 proc. infekcji dróg oddechowych u dzieci w 1. roku życia [2].

Im mniejsze dziecko, tym wirus RS jest groźniejszy.

Jakie są objawy zakażenia wirusem RS?

Osoby dorosłe mają styczność z wirusem RS wielokrotnie w ciągu życia. W wyniku kontaktu z patogenem wykazują głównie objawy zakażenia górnych dróg oddechowych, co najczęściej potocznie określamy mianem przeziębienia.

Zdarza się jednak, zwłaszcza u osób starszych oraz z chorobami przewlekłymi (m.in. z astmą oskrzelową lub przewlekłą obturacyjną chorobą płuc – POChP), że zakażenie RSV prowadzi do poważniejszych powikłań oddechowych (np. zapalenia płuc). Pojawiają się wówczas kaszel, duszność, świszczący oddech i gorączka.

U dzieci w wieku przedszkolnym choroba ma najczęściej łagodny przebieg. Największym zagrożeniem jest jednak dla noworodków i niemowląt, zwłaszcza wcześniaków, dzieci z niską masą urodzeniową czy chorobami współwystępującymi (takimi jak: dysplazja oskrzelowo-płucna, wrodzone wady serca, choroby immunodeficytowe) [3].

Początkowo infekcja wirusem RS u małych dzieci przypomina przeziębienie. Niemowlę męczy zatkany nos i kaszel. Po 3-4 dniach dochodzi jednak do nasilenia objawów i pojawienia się tych, które wskazują na zapalenie oskrzelików, czyli:

zapadania skóry na klatce piersiowej (co związane jest z uruchomieniem dodatkowych mięśni koniecznych do tego, by przezwyciężyć duszność),
oddychania przeponą (tzw. oddychanie brzuszne),
poruszania skrzydełkami nosa,
zasinienia wokół ust.

Zapalenie oskrzelików w przypadku niemowląt nierzadko wiąże się z koniecznością hospitalizacji.

[1/4] Wirus RS zwykle zaczyna atakować późną jesienią, a kończy wiosną ze szczytem w styczniu-lutym. Źródło zdjęć: © Adobe Stock

Wirus RS, zakażając komórki nabłonka dróg oddechowych, tworzy syncytia, czyli zbite twory wielokomórkowe, które zmieszane z zalegającym śluzem doprowadzają do niedrożności oskrzelików. — [1/4] Wirus RS zwykle zaczyna atakować późną jesienią, a kończy wiosną ze szczytem w styczniu-lutym. Źródło zdjęć: © Adobe Stock

Jak ochronić dziecko przed wirusem RS?

Jeden ze sposobów, by znacznie ograniczyć ryzyko zakażenia wirusem RS w pierwszym półroczu życia dziecka, a więc wtedy, gdy infekcja jest dla niemowlęcia najgroźniejsza, to podanie matce szczepionki przeciwko RSV w III trymestrze ciąży.

Jest to rodzaj profilaktyki biernej, który polega na przeniesieniu przeciwciał w klasie IgG przez łożysko na płód. Dzięki temu dziecko przychodzi na świat z armią gotową do obrony w sytuacji, gdy dojdzie do kontaktu z wirusem RS.

Szczepionka stosowana w profilaktyce RSV jest skuteczna i bezpieczna zarówno dla kobiety w ciąży, jak i dziecka. Podaje się ją w jednej dawce, domięśniowo, między 24. a 36. tygodniem ciąży [4].

W Polsce dostępny jest również program lekowy, który zabezpiecza przed wirusem RS wybrane grupy dzieci – wcześniaki i dzieci z dysplazją oskrzelowo-płucną, dzieci z wrodzonymi wadami serca, a od 1 września 2024 roku również dzieci do 2. roku życia z rozpoznanym rdzeniowym zanikiem mięśni oraz dzieci do 1. roku życia z rozpoznaną mukowiscydozą [5]. Dzieciom objętym tym programem raz w miesiącu podaje się paliwizumab.

Lekarze są jednak przekonani o tym, że profilaktyką powinny być objęte wszystkie dzieci. Taką możliwość daje nirsewimab – długodziałające przeciwciała monoklonalne, które stosuje się już w Niemczech, Francji, Hiszpanii i Luksemburgu. Podawane jest jednorazowo przez rozpoczęciem sezonu infekcji RSV [6].

Pamiętaj, że tego rodzaju profilaktyka bierna nie chroni dziecka dożywotnio. Pozwala jednak zabezpieczyć niemowlę w krytycznym okresie życia i ochronić je przed ciężkim przebiegiem zakażenia.

Bibliografia:

[1] Belino – Studzińska P, Pancer K, Wirus RS jako czynnik etiologiczny w schorzeniach układu oddechowego u dzieci i dorosłych, Przegl Epidemiol 2008; 62: 767 - 775

[2] Koalicja na rzecz profilaktyki zakażeń RSV, https://www.stoprsv.pl/wirus-rs-w-liczbach, dostęp: 3.09.2024 r.

[3] Szwejkowska M, Nitsch-Osuch A, Zakażenia RSV u dzieci, Pediatria po Dyplomie 2021, 06.

[4] Charakterystyka Produktu Leczniczego: Abrysvo. https://ec.europa.eu/health/documents/community-register/2023/20230823160227/anx_160227_pl.pdf, dostęp: 3.09.2024 r.

[5] Sadowska-Krawczenko I, Profilaktyka bierna zakażeń RSV u niemowląt – polska perspektywa [dostęp: https://infekcje.mp.pl/choroby/rsv/wytyczne-przegladowe/360699,profilaktyka-bierna-zakazen-rsv-u-niemowlat-polska-perspektywa, 12.09.2024 r.]

[6] Chrońmy dzieci przed infekcją RSV. Wszystkie! [dostęp: https://zdrowie.pap.pl/rodzice/chronmy-dzieci-przed-infekcja-rsv-wszystkie, 12.09.2024 r.]