Szczepienie przeciwko RSV w trakcie ciąży – co warto wiedzieć?
Szczepionki zrewolucjonizowały medycynę. To dzięki nim mogliśmy zapomnieć o takich chorobach jak odra czy polio. Nauka nie stoi jednak w miejscu i dziś wiemy również, jak przed groźnymi infekcjami chronić noworodki. Na czym polega profilaktyka bierna? I dlaczego szczepienie przeciw RSV jest tak istotne?
Ciąża to szczególny czas w życiu kobiety, kiedy z większą troską dbamy o swoje zdrowie. Wszystko po to, by zapewnić dziecku prawidłowy i harmonijny rozwój. Po porodzie jednak noworodek styka się ze światem zewnętrznym, w którym krążą niezliczone ilości wirusów i bakterii. Wśród tych pierwszych jest wirus RS, szczególnie niebezpieczny dla dzieci do 1. roku życia, zwłaszcza urodzonych przedwcześnie [1].
W Polsce w sezonie 2022/2023 odnotowano 20 000 zakażeń RSV, z czego 70 proc. dotyczyło dzieci w 1. roku życia [3].
Dlaczego to właśnie ten patogen budzi tak duży niepokój pediatrów? U starszych dzieci i dorosłych wywołuje najczęściej objawy takie jak kaszel czy katar, jednak u niemowląt może doprowadzić do rozwoju zapalenia płuc i zapalenia oskrzelików (zapalenia wąskich dróg oddechowych w płucach), które w wielu przepadkach wymagają leczenia szpitalnego.
Większość dzieci przyjmowanych do szpitala z powodu zakażenia RS nie ukończyła 1. roku życia. U niemowląt poniżej 3. miesiąca życia choroba może przebiegać z bezdechami i niewydolnością oddechową.
Źródło: Adobe Stock
Objawami zakażenia RSV u niemowląt są m.in. świszczący oddech, przyspieszony oddech i wzmożony wysiłek oddechowy (poruszanie skrzydełkami nosa, postękiwanie, wciąganie międzyżebrzy, dołków nadobojczykowych i przepony).
Źródło: Adobe Stock
Nie ma skutecznego i efektywnego leczenia zakażeń wirusem RS, dlatego najistotniejsza w kontroli przebiegu infekcji o etiologii RSV jest profilaktyka.
Źródło: Adobe Stock
Jak ochronić niemowlę przed wirusem RS?
Syncytialny wirus RS wyróżnia się bardzo wysoką zakaźnością. Łatwo przenosi się drogą kropelkową i kontaktową (na przedmiotach i powierzchniach może utrzymywać się kilkanaście godzin). Stąd też ryzyko styczności z tym patogenem, zwłaszcza w sezonie jesienno-zimowym, jest stosunkowo wysokie (dodatkowo wzrasta, jeśli mamy w domu przedszkolaka lub osobę, która pracuje np. w placówce oświatowej, sklepie, przychodni czy szpitalu).
Sposobem na to, by zmniejszyć ryzyko zachorowania w pierwszych miesiącach życia dziecka, jest podanie matce szczepionki przeciwko RSV w III trymestrze ciąży. Jest to element profilaktyki biernej, będącej rodzajem treningu immunologicznego. Co to znaczy?
Taka szczepionka zawiera przeciwciała klasy IgG, które przez łożysko przedostają się do organizmu dziecka (zjawisko przezłożyskowego transportu przeciwciał dotyczy też profilaktyki krztuśca i grypy). Mówiąc obrazowo, są to gotowe jednostki obronne wytrenowane do walki z konkretnym wirusem, w tym przypadku RS. W razie kontaktu z patogenem podejmują z nim walkę, znacząco utrudniając rozwój zakażenia.
Ochrona trwa jednak tylko przez jakiś czas, jednak w przypadku wirusa RS obejmuje krytyczny okres życia dziecka, kiedy infekcja może mieć najcięższy przebieg.
Kiedy przyjąć szczepionkę przeciwko RSV?
Szczepionkę można podać kobiecie ciężarnej w okresie od 24. do 36. tygodnia ciąży. Z uwagi na potencjalne większe korzyści i lepszy profil bezpieczeństwa zaleca się wykonanie tego szczepienia między 32. a 36. tygodniem ciąży, najlepiej krótko przed rozpoczęciem lub w trakcie sezonu epidemicznego RSV [3].
![W Stanach Zjednoczonych i kilku krajach Europy Zachodniej wszystkim niemowlętom jednorazowo podaje się nirsewimab, który zapobiega zakażeniom RSV. W Polsce jest jeszcze niedostępny [3].](https://v.wpimg.pl/ODU3OTUzYCU0UTlnegFtMHcJbT08WGNmIBF1dnoZYHZsCjdlbENgIjxfKiYwCiBqMkE6JDQNP2olX2A1JRNgMmQcKz0mCiMlLBwqOTcfK2swACxtYEp7cXgLfmYzV3tyYAdibDRIfGliAXw1M0J6c2wGfGZ3Bw)
Jak ochronić dziecko przed wirusem RS?
Zła wiadomość jest taka, że uchronienie dziecka przed kontaktem z wirusem RS jest praktycznie niemożliwe. Jest to bowiem patogen powszechny, z którym styczność ma 100 proc. dzieci do 2. roku życia [2]. Najistotniejsze dla lekarzy jest jednak to, by chronić niemowlęta do 6. miesiąca życia, które są narażone na najcięższy przebieg zakażenia. Jak to zrobić?
- Należy przestrzegać zasad higieny. Dotyczy to szczególnie osób mieszkających z dzieckiem i pracujących, np. w żłobkach czy przedszkolach. Zaleca się im staranne mycie rąk i twarzy po powrocie z pracy oraz zmianę ubrania.
- W przypadku objawów zakażenia, np. u starszego rodzeństwa (zwłaszcza przedszkolaka), dobrze jest odizolować chorego od niemowlęcia (nie zawsze jest to jednak możliwe).
- Trzeba też unikać ekspozycji dziecka na dym tytoniowy, bo dowiedziono, że jest on niezależnym czynnikiem ryzyka zachorowania na zapalenie oskrzelików w przebiegu zakażenia RSV.
- Formą ochrony jest też karmienie piersią, zwłaszcza w przypadku dzieci urodzonych w sezonie zakażeń wirusem RS. W pokarmie kobiecym są bowiem obecne substancje odpornościowe, które mogą zapobiec zakażeniu, m.in. immunoglobuliny klasy G i A oraz interferon-α [4].
Bibliografia:
[1] Szwejkowska M, Nitsch-Osuch A, Zakażenia RSV u dzieci, Pediatria po Dyplomie 2021, 06.
[2] Koalicja na rzecz profilaktyki zakażeń RSV, https://www.stoprsv.pl/wirus-rs-w-liczbach, dostęp: 3.09.2024 r.
[3] Siewert B et al., Rekomendacje dotyczące profilaktyki biernej zakażenia syncytialnym wirusem oddechowym (RSV) w populacji niemowląt w sezonie 2024/2025
Zalecenia Polskiego Towarzystwa Wakcynologii, Pediatria po Dyplomie 2024, 04.
[4] Wagner T, Zapalenie oskrzelików, https://podyplomie.pl/publish/system/articles/pdfarticles/000/012/316/original/21-30.pdf?1473153220, dostęp: 3.09.2024 r.