Dziadkowie i wnuki. Jak ochronić całą rodzinę przed groźnymi chorobami układu oddechowego?

Choroby zakaźne są dla seniorów dużym zagrożeniem. Wynikające z zakażenia powikłania mogą doprowadzić do poważnych konsekwencji zdrowotnych.

Ryzyko ich wystąpienia jest wyższe u osób, które chorują przewlekle, m.in. na cukrzycę, astmę, choroby serca, i rośnie, jeśli jednocześnie występuje kilka chorób przewlekłych [1,2]. Dodatkowo układ odpornościowy słabnie wraz z wiekiem, organizm ma więc mniejsze szanse, by zwalczyć zakażenie.

Zakażenia wirusowe u dorosłych stanowią duże zagrożenie dla zdrowia publicznego. To bardzo poważny problem, który należy rozpatrywać na kilku poziomach, m.in. ekonomicznym i społecznym.

Koszty leczenia seniorów są bowiem bardzo wysokie, również dla rodziny. Nierzadko osoba starsza musi być hospitalizowana, a po opuszczeniu szpitala wymaga całodobowej opieki. Nie do oszacowania są też kwestie emocjonalne, kiedy dziadkowie nie mogą spędzać czasu z wnukami lub nie mają siły na wspólną zabawę.

Dlatego tak ważne jest, by zachęcać seniorów nie tylko do regularnych badan profilaktycznych, ale też szczepień ochronnych zalecanych przez Polskie Towarzystwo Wakcynologiczne.

Do chorobotwórczych patogenów, które zbierają największe śmiertelne żniwo wśród osób dorosłych w skali globalnej, należą paciorkowce, wirusy grypy i syncytialny wirus oddechowy (respiratory syncytial virus – RSV) [5]. Zwłaszcza ten ostatni patogen jest w przypadku seniorów bardzo groźny. Nie tylko ze względu na ryzyko ciężkiego przebiegu infekcji i zaostrzenie chorób współwystępujących (zwłaszcza astmy czy przewlekłej obturacyjnej choroby płuc – POChP), ale też wysoką zakaźność [2].

Wirus RS łatwo rozprzestrzenia się drogą kropelkową, ale też przez kontakt bezpośredni czy poprzez zanieczyszczone nim przedmioty. W przypadku seniorów, którzy nierzadko pomagają w opiece nad dziećmi, ryzyko zakażenia jest zatem bardzo wysokie.

I w drugą stronę: dziadkowie mogą też nieświadomie zarazić swoje wnuki, a jeśli będą to małe dzieci, taka infekcja (zwłaszcza w pierwszych miesiącach życia) może mieć dramatyczny przebieg. U najmłodszych wirus RS może prowadzić do zapalenia oskrzelików objawiającego się dusznością, świszczącym oddechem i wysiłkiem oddechowym (wdechowe ustawienie klatki piersiowej, przyspieszenie oddechu, zaciąganie przestrzeni międzyżebrowych) [6].

Obecnie jedyną dostępną metodą ochrony czynnej przed zakażeniem RSV u dorosłych jest szczepienie, które od października 2023 r. w Programie Szczepień Ochronnych (PSO) ujęte jest jako zalecane osobom od 60. roku życia [7].

Szczepionka przeciwko RSV w badaniu klinicznym charakteryzowała się wysoką skutecznością w zapobieganiu chorobom dolnych dróg oddechowych wywołanym przez RSV w populacji osób powyżej 65. roku życia (również u osób z co najmniej jedną chorobą współistniejącą – POChP, astma, jakakolwiek inna przewlekła choroba układu oddechowego, przewlekła niewydolność serca, cukrzyca, zaawansowana choroba wątroby lub nerek) [2].

Schemat szczepienia obejmuje jedną dawkę (nie podaje się dawek przypominających), którą najlepiej jest przyjąć przed rozpoczęciem sezonu zachorowań (w naszym klimacie najwięcej zakażeń RSV odnotowuje się w sezonie zimowo-wiosennym).

By w pełni zabezpieczyć się przed groźnymi chorobami układu oddechowego, osobom starszym rekomendowana jest też szczepionka przeciwko pneumokokom, która jest bezpłatna dla osób powyżej 65. roku życia z grup ryzyka [8].

Na tej samej wizycie senior może również przyjąć szczepionkę przeciwko grypie, która również jest dla niego darmowa. Trzeba jednak pamiętać, że aby szczepionki były w pełni refundowane, konieczne jest otrzymanie od lekarza rodzinnego recepty z kodem "S" [8].

Przyjmując szczepionki przeciwko RSV, pneumokokom i grypie nie tylko chronimy siebie, ale też roztaczamy parasol ochronny nad naszą rodziną, zwłaszcza najmłodszymi wnukami. To inwestycja nie tylko w swoje zdrowie, ale też zdrowie najbliższych.

Bibliografia:

[1] Zawidzka M, Nazar E, Kamińska M, Przybylska J, Szczepienia seniorów – profilaktyka chorób zakaźnych na przykładzie szczepienia przeciw grypie, Innowacje w Pielęgniarstwie i Naukach o Zdrowiu, 2 (3)/2018, 81-90.

[2] Nitsch-Osuch A, Antczak A, Barczyk A, Czupryniak L, Grabowski M, Kupczyk M, Ledwoch J, Mastalerz-Migas A, Sutkowski M, Szymański F. M, Wysocki J, Rekomendacje grupy ekspertów w zakresie szczepień przeciw wirusowi RS osób dorosłych, Lekarz POZ 6/2023, 301-308.

[3] Nitsch-Osuch A, Antczak A, Barczyk A, Czupryniak L, Grabowski M, Kupczyk M, Ledwoch J, Mastalerz-Migas A, Sutkowski M, Szymański F. M, Wysocki J, Rekomendacje grupy ekspertów w zakresie szczepień przeciw wirusowi RS osób dorosłych, Lekarz POZ 6/2023, 301-308.

[4] Kuchar E., Rudnicka L., Kocot-Kępska M. i wsp.: Szczepienie przeciwko półpaścowi. Zalecenia grupy ekspertów Polskiego Towarzystwa Wakcynologii, Polskiego Towarzystwa Medycyny Rodzinnej, Polskiego Towarzystwa Dermatologicznego, Polskiego Towarzystwa Badania Bólu i Polskiego Towarzystwa Neurologicznego. Med. Prakt., 2023; 5: 64–72

[5] Misiurewicz-Gabi A, Seniorzy muszą wiedzieć, że trzeba się szczepić, https://www.termedia.pl/mz/Seniorzy-musza-wiedziec-ze-trzeba-sie-szczepic-,56925.html [dostęp: 06.09.2024 r.].

[6] Szwejkowska M, Nitsch-Osuch A, Zakażenia RSV u dzieci, Pediatria po Dyplomie 2021, 06.

[7] Komunikat Głównego Inspektora Sanitarnego z dnia 29 września 2023 r. w sprawie Programu Szczepień Ochronnych na rok 2023. Dz. Urz. Min. Zdr. 2023.87.

[8] Polskie Towarzystwo Medycyny Rodzinnej [dostęp: https://ptmr.info.pl/wp-content/uploads/2024/02/pneumokok-31012024.pdf, 12.09.2024 r.]